Синаптические аспекты патогенеза аутизма, бокового амиотрофического склероза, болезни Альцгеймера

Обложка

Цитировать

Полный текст

Открытый доступ Открытый доступ
Доступ закрыт Доступ предоставлен
Доступ закрыт Только для подписчиков

Аннотация

В последнее время появились данные о том, что важную роль в патогенезе многих нейродегенеративных заболеваний и расстройств аутистического спектра играет нарушение функционирования синапсов как на пре-, так и на постсинаптическом уровне. Особый интерес могут представлять сведения о синаптических нарушениях на ранних, досимптомных стадиях болезни, когда потенциально еще возможно предотвратить массовую дегенерацию нейронов. Возможно, как раз коррекция синаптической трансдукции на данной стадии весьма эффективна в плане терапии ряда подобных заболеваний. Настоящий обзор посвящен роли синаптических структур в патогенезе болезни Альцгеймера, бокового амиотрофического склероза и расстройств аутистического спектра.

Об авторах

А. Е Хайруллин

Казанский государственный медицинский университет;Казанский федеральный университет

Email: khajrulli@yandex.ru
Казань, Россия

М. А Мухамедьяров

Казанский государственный медицинский университет

Казань, Россия

С. Н Гришин

Казанский государственный медицинский университет

Казань, Россия

А. Ю Теплов

Казанский государственный медицинский университет

Казань, Россия

К. К Нагиев

Казанский государственный медицинский университет

Казань, Россия

А. У Зиганшин

Казанский государственный медицинский университет

Казань, Россия

Список литературы

  1. M. C. Dalakas, H. Alexopoulos, and P. J. Spaeth, Nat. Rev. Neurol., 16, 601 (2020).
  2. D. J. Selkoe, Science, 298, 789 (2002).
  3. H. W. Querfurth and F. M. LaFerla, N. Engl. J. Med., 362, 329 (2010).
  4. E. Masliah, M. Mallory, M. Alford, et al., Neurology, 56, 127 (2001).
  5. M. Dadon-Nachum, E. Melamed, and D. Offen, J. Mol. Neurosci., 43, 470 (2011).
  6. J. Durand, J. Amendola, C. Bories, et al., J. Physiol., 99, 211 (2006).
  7. J. Y. Li, M. Plomann, and P. Brundin, Trends Mol. Med., 9, 414 (2003).
  8. C. C. Garner and D. Z. Wetmore, Adv. Exp. Med. Biol., 970, 451 (2012).
  9. Е. А. Трифонова, Т. М. Хлебодарова и Н. Е. Грунтенко, Вавиловский журнал генетики и селекции, 20, 959 (2016).
  10. T. Takumia, K. Tamadaa, F. Hatanakaa, et al., Neurosci. Biobehav. Rev., 110, 60 (2020).
  11. L. Kanner, Nerv. Child, 2, 217 (1943).
  12. C. Lord, M. Elsabbagh, G. Baird, and V. Vanderweele, Lancet, 392, 508 (2018).
  13. T. C. Südhof, Nature, 455, 903 (2008).
  14. S. Jamain, H. Quach, C. Betancur, et al., Nat. Genet., 34, 27 (2003).
  15. C. Zweier, E. K. de Jong, M. Zweier, et al., Am. J. Hum. Genet., 85, 655 (2009).
  16. M. Missler, and T. C. Südhof, Trends Genet., 14, 20 (1998).
  17. Y. Hata, S. Butz, and T. C. Südhof, J. Neurosci., 16, 2488 (1996).
  18. M. Irie, Y. Hata, M. Takeuchi, et al., Science, 277, 1511 (1997).
  19. K. Tabuchi, T. Biederer, S. Butz, and T. C. Sudhof, J. Neurosci., 22 (11), 42 (2002).
  20. M. Missler, W. Zhang, A. Rohlmann, et al., Nature, 423, 939 (2003).
  21. K. Tabuchi, J. Blundell, M. R. Etherton, et al., Science, 318, 71 (2007).
  22. S. Jamain, K. Radyushkin, K. Hammerschmidt, et al., Proc. Natl. Acad. Sci. USA, 105, 1710 (2008).
  23. M. C. Phelan, R. C. Rogers, R. A. Saul, et al., Am. J. Med. Genet., 101, 91 (2001).
  24. Н. В. Соловьева и Н. С. Кицул, Аутизм и нарушения развития, 14, 13 (2016).
  25. M. Sheng and E. Kim, J. Cell Sci., 113, 1851 (2000).
  26. C. M. Durand, C. Betancur, T. M. Boeckers, et al., Nat. Genet., 39, 25 (2007).
  27. N. Okamoto, T. Kubota, Y. Nakamura, et al., Am. J. Med. Genet. Part A, 143, 2804 (2007).
  28. T. M. Böckers, M. G. Mameza, M. R. Kreutz, et al., J. Biol. Chem., 276, 40104 (2001).
  29. G. Roussignol, F. Ango, S. Romorini, et al., Neuroscience 25 (14), 3560 (2005).
  30. O. Bozdagi, T. Sakurai, D. Papapetrou, et al., Mol. Autism, 1 (1), 15 (2010).
  31. J. Peça, C. Feliciano, J. T. Ting, et al., Nature, 472 (7344), 437 (2011).
  32. M. Kouser, H. E. Speed, C. M. Dewey, et al., Neuroscience 33 (47), 18448 (2013).
  33. A. Shcheglovitov, O. Shcheglovitova, M. Yazawa, et al., Nature, 503 (7475), 267 (2013).
  34. J. P. Martin and J. Bell, J. Neur. Neurosurg. Psych., 6, 154 (1943).
  35. C. Bagni, and B. A. Oostra, Am. J. Med. Genet. Part A. 161 (11), 2809 (2013).
  36. D. Ebrahimi-Fakhari, and M. Sahin, Curr. Opin. Neurol. 1 (617), 1 (2015).
  37. S. Chang, S. M. Bray, Z. Li, et al., Nat. Chem. Biol., 4 (4), 256 (2008).
  38. L. K. K. Pacey, S. P. Heximer, and D. R. Hampson, Mol. Pharmacol., 76 (1), 18 (2009).
  39. B. M. Dolan, S. G. Duron, D. A. Campbell, et al., Proc. Natl. Acad. Sci. USA, 110 (14), 5671 (2013).
  40. T. Kishino, M. Lalande, and J. Wagstaff, Nat. Genet., 15 (1), 70 (1997).
  41. T. Matsuura, J. S. Sutcliffe, P. Fang, et al., Nat. Genet., 15, 74 (1997).
  42. Y. H. Jiang, D. Armstrong, and U. Albrecht, Neuron, 21 (4), 79 (1998).
  43. P. L. Greer, R. Hanayama, B. L. Bloodgood, et al., Cell, 140 (5), 704 (2010).
  44. R. J. Kelleher and M. F. Bear, Cell, 135 (3), 401 (2008).
  45. H. Y. Zoghbi and M. F. Bear, Cold Spring Harb. Symp. Perspect. Biol., 4 (3), 98 (2012).
  46. T. T. Riday, E. C. Dankoski, M. C. Krouse, et al., J. Clin. Invest., 122 (12), 4544 (2012).
  47. A. Sato, CNS Neurol. Disord. Drug Targets, 15 (5), 533 (2016).
  48. J. O. Lipton and M. Sahin, Neuron, 84 (2), 275 (2014).
  49. T. S. Lisse and M. Hewison, Cell Cycle, 10 (12), 1888 (2011).
  50. Y. Liu, D. Zhang, and X. Liu, Int. Rev. Immunol., 34 (1), 50 (2015).
  51. J. Zhou and L. F. Parada, Curr. Opin. Neurobiol., 22 (5), 873 (2012).
  52. D. Ehninger, S. Han, C. Shilyansky, et al., J. Nat. Med., 14 (8), 843 (2009).
  53. P. Curatolo, R. Bombardieri, and S. Jozwiak, Lancet, 372 (9639), 657 (2008).
  54. D. J Allingham-Hawkins, R. Babul-Hirji, D. Chitayat, et al., Am. J. Med. Genet., 83 (4), 322 (1999).
  55. L. Meikle, K. Pollizzi, A. Egnor, et al., J. Neurosci., 28 (21), 5422 (2008).
  56. D. Ehninger and A. J. Silva Trends Mol. Med., 17 (2), 78 (2011).
  57. P. Tsai and M. Sahin, Curr. Opin. Neurol., 24 (2), 106 (2011).
  58. C. H. Kwon, B. W. Luikart, C. M. Powell, et al., Neuron, 50 (3), 377 (2006).
  59. Q. Xiong, H. V. Oviedo, L. C. Trotman, and A. M. Zador, J. Neurosci., 32 (5), 1643 (2012).
  60. J. Guy, J. Gan, J. Selfridge, et al., Science, 315 (5815), 1143 (2007).
  61. R. P. Ghosh, R. A. Horowitz-Scherer, T. Nikitina, et al., Mol. Cell. Biol., 30 (19), 4656 (2010).
  62. R. Z. Chen, S. Akbarian, M. Tudor, and R. Jaenisch, Nat. Genet., 27 (3), 327 (2001).
  63. J. Guy, B. Hendrich, M. Holmes, et al., Nat. Genet., 27 (3), 322 (2001).
  64. P. V. Belichenko, E. E. Wright, N. P. Belichenko, et al., J. Comp. Neurol., 514 (3), 240 (2009).
  65. S. Ricciardi, E. M. Boggio, S. Grosso, et al., Hum. Mol. Genet., 20 (6), 1182 (2011).
  66. R. A. Segal and M. E. Greenberg, Annu. Rev. Neurosci., 19, 463 (1996).
  67. D. M. Katz, Eds. G. R. Lewin, and B. D. Carter, Berlin: Springer-Verlag, 220, 481 (2014).
  68. R. Deogracias, M. Yazdani, M. P. J. Dekkers, et al., Proc. Natl. Acad. Sci. USA, 109 (35), 14230 (2012).
  69. T. Ziemssen, T. Kümpfel, W. E. F. Klinkert, et al., Brain, 125 (11), 2381 (2002).
  70. A. Angelidou, K. D. Alysandratos, S. Asadi, et al., J. Autism Dev. Disord., 41 (11), 1579 (2011).
  71. J. Wu, C. M. G. De Theije, S. L. Da Silva, et al., Neuropharmacology, 97, 220 (2015).
  72. F. Jia, B. Wang, L. Shan, et al., Pediatrics, 135 (1), 196 (2015).
  73. T. S. Lisse, T. Liu, M. Irmler, et al., FASEB J., 25 (3), 937 (2011).
  74. T. S. Lisse, and M. Hewison, Cell Cycle, 10 (12), 1888 (2011).
  75. H. W. Querfurth and F. M. LaFerla, N. Engl. J. Med., 362 (4), 329 (2010).
  76. D. J. Selkoe, Science, 298 (5594), 789 (2002).
  77. S. W. Scheff, D. A. Price, F. A. Schmitt, et al., Neurology, 68 (18), 1501 (2007).
  78. R. D. Terry, E. Masliah, D. P. Salmon, et al., Ann. Neurol., 30 (4), 572 (1991).
  79. H. W. Querfurth and F. M. LaFerla, N. Engl. J. Med., 362 (4), 329 (2010).
  80. S. T. DeKosky and S. W. Scheff, Ann. Neurol., 27 (5), 457 (1990).
  81. M. Wynn, J. Gen. Intern. Med., 37 (10), 2576 (2022).
  82. M. A. Mukhamedyarov, S. N. Grishin, E. R. Yusupova, et al., Cell Physiol. Biochem., 23 (1-3), 109 (2009).
  83. M. A. Mukhamedyarov, A. Y. Teplov, S. N. Grishin, et al., Muscle & Nerve, 43 (6), 872 (2011).
  84. М. А. Мухамедьяров и А. Л. Зефиров, Успехи физиол. наук, 44 (1), 55 (2013).
  85. Y. Wang, Z. Yu, H. Ren, et al., J. Chem. Neuroanat., 63, 1 (2015).
  86. I. Zueva, J. Dias, S. Lushchekina, et al., Neuropharmacology, 1 (155), 131 (2019).
  87. M. A. Mukhamedyarov, P. N. Grigor'ev, E. A. Ushanova, et al., Bull. Exp. Biol. Med., 165 (5), 669 (2018).
  88. L. Dupuis and J. P. Loeffler, Curr. Opin. Pharmacol., 9 (3), 341 (2009).
  89. M. Dewil, V. F. dela Cruz, L. Van Den Bosch, et al., Neurobiology of Disease, 26 (2), 332 (2007).
  90. T. W. Gould, R. R. Buss, S. Vinsant, et al., J. Neurosci., 26 (34), 8774 (2006).
  91. C. Rouaux, I. Panteleeva, F. Rene, et al., J. Neurosci., 27 (21), 5535 (2007).
  92. M. M. Lino, C. Schneider, and P. Caroni, J. Neurosci., 22 (12), 4825 (2002).
  93. A. Pramatarova, J. Laganiere, J. Roussel, et al., J. Neurosci., 21 (10), 3369 (2001).
  94. G. Dobrowolny, M. Aucello, E. Rizzuto, et al., Cell Metab., 8 (5), 425 (2008).
  95. H. Narai, Y. Manabe, M. Nagai, et al., Neurol. Int., 1 (1), 16 (2009).
  96. B. J. Turner, S. Ackerley, K. E. Davies, et al., Hum. Mol. Genet., 19 (5), 815 (2010).
  97. C. S. Lobsiger, S. Boillee, M. McAlonis-Downes, et al., Proc. Natl. Acad. Sci. USA, 106 (11), 4465 (2009).
  98. A. Gorlewicz, J. Wlodarczyk, E. Wilczek, et al., Neurobiol. Dis., 34 (2), 245 (2009).
  99. D. Frey, C. Schneider, L. Xu, et al., J. Neurosci., 20 (7), 2534 (2000).
  100. R. Mancuso, E. Santos-Nogueira, R. Osta, et al., Clin. Neurophysiol., 122 (8), 1660 (2011).
  101. J. M. Shefner, M. Cudkowicz, and R. H. Brown, Muscle & Nerve, 34 (5), 603 (2006).
  102. М. А. Мухамедьяров, А. М. Петров, П. Н. Григорьев и др., Журн. высшей нервной деятельности им. И.П. Павлова, 68 (5), 551 (2018).

Дополнительные файлы

Доп. файлы
Действие
1. JATS XML

© Российская академия наук, 2023