Нейроэпигеномные подходы в трансляционной нейробиологии: Памяти проф. Н.К. Поповой
- Авторы: Лебедев А.С.1,2, Ерофеева Н.О.1,2, Котова М.М.3, Галстян Д.С.1,2, Мартынов Д.Д.1,2, Голушко Н.И.1,2, Калуев А.В.1,2,3
-
Учреждения:
- Национальный медицинский исследовательский центр им. В.А. Алмазова МЗ РФ
- Институт трансляционной биомедицины, Санкт-Петербургский государственный университет
- Научно-технологический университет “Сириус”, Федеральная территория “Сириус”
- Выпуск: Том 42, № 1 (2025)
- Страницы: 8–18
- Раздел: Статьи
- URL: https://kld-journal.fedlab.ru/1027-8133/article/view/686316
- DOI: https://doi.org/10.31857/S1027813325010011
- EDN: https://elibrary.ru/DIIQWL
- ID: 686316
Цитировать
Аннотация
Постмитотичность большинства нейронов мозга человека и животных подчеркивает важность эпигенетической и эпигеномной (эпитранскриптомной) регуляции функций ЦНС. Эпигенетические процессы в ЦНС хорошо изучены и включают наследуемые изменения без нарушения последовательности ДНК. Гораздо менее исследованная т.н. эпигеномная регуляция затрагивает механизмы, меняющие структуру и функции экспрессируемой РНК без изменения ее нуклеотидной последовательности. Недавние исследования подчеркивают важность различных эпигеномных модификаций РНК в ЦНС и их влияние на патогенез многих заболеваний мозга. В работе рассматриваются механизмы эпигеномной регуляции в ЦНС, а также обсуждаются клинические и доклинические данные на традиционных (грызуны) и альтернативных модельных объектах (рыбы зебраданио, Danio rerio) и перспективные направления исследований в данной области. Статья посвящена памяти профессора Нины Константиновны Поповой (1929–2024) – многолетнего члена редколлегии журнала “Нейрохимия”, крупного ученого и замечательного человека и педагога.
Ключевые слова
Полный текст

Об авторах
А. С. Лебедев
Национальный медицинский исследовательский центр им. В.А. Алмазова МЗ РФ; Институт трансляционной биомедицины, Санкт-Петербургский государственный университет
Email: avkalueff@gmail.com
Россия, Санкт-Петербург; Санкт-Петербург
Н. О. Ерофеева
Национальный медицинский исследовательский центр им. В.А. Алмазова МЗ РФ; Институт трансляционной биомедицины, Санкт-Петербургский государственный университет
Email: avkalueff@gmail.com
Россия, Санкт-Петербург; Санкт-Петербург
М. М. Котова
Научно-технологический университет “Сириус”, Федеральная территория “Сириус”
Email: avkalueff@gmail.com
Россия, Краснодарский край
Д. С. Галстян
Национальный медицинский исследовательский центр им. В.А. Алмазова МЗ РФ; Институт трансляционной биомедицины, Санкт-Петербургский государственный университет
Email: avkalueff@gmail.com
Россия, Санкт-Петербург; Санкт-Петербург
Д. Д. Мартынов
Национальный медицинский исследовательский центр им. В.А. Алмазова МЗ РФ; Институт трансляционной биомедицины, Санкт-Петербургский государственный университет
Email: avkalueff@gmail.com
Россия, Санкт-Петербург; Санкт-Петербург
Н. И. Голушко
Национальный медицинский исследовательский центр им. В.А. Алмазова МЗ РФ; Институт трансляционной биомедицины, Санкт-Петербургский государственный университет
Email: avkalueff@gmail.com
Россия, Санкт-Петербург; Санкт-Петербург
А. В. Калуев
Национальный медицинский исследовательский центр им. В.А. Алмазова МЗ РФ; Институт трансляционной биомедицины, Санкт-Петербургский государственный университет; Научно-технологический университет “Сириус”, Федеральная территория “Сириус”
Автор, ответственный за переписку.
Email: avkalueff@gmail.com
Россия, Санкт-Петербург; Санкт-Петербург; Краснодарский край
Список литературы
- Satterlee J.S., Beckel-Mitchener A., Little R., Procaccini D., Rutter J.L., Lossie A.M. // Neuroepigenetics. 2015. V. 1. P. 2–13.
- Wei J.-W., Huang K., Yang C., Kang C.S. // Oncol. Rep. 2017. V. 37. № 1. P. 3–9.
- Pisanu C., Katsila T., Patrinos G.P., Squassina A. // Pharmacogenomics. 2018. V. 19. № 2 P. 129–143.
- Li J., Yang X., Qi Z., Sang Y., Liu Y., Xu B., Liu W., Xu Z., Deng Y. // Cell Biosci. 2019. V. 9. P. 66.
- Xia X., Wang Y., Zheng J.C. // Mol. Ther. Nucl. Acids. 2023. V. 31. P. 295–308.
- Alcina A., Montalban X., Petit-Marty N., Fedetz M., Fernández O., Saiz A., Izquierdo G., Lucas M., Leyva L., García-León J.H., Antigüedad A., Abad-Grau M.M. Alloza I., Garcia-Barcina M.J., Vandenbroeck K., Varadé J., Hera B., Arroyo R., Comabella M., Navarro A., Otaegui D., Olascoaga J., Blanco Y., Urcelay E., Matesanz F. // J. Med. Genet. 2013. V. 50. № 1. P. 25–33.
- Li Q., Liu H., Li L., Guo H., Xie Z., Kong X., Xu J., Zhang J., Chen Y., Zhang Z., Liu J., Xuan A. // Cell Biosci. 2023. V. 13. № 1. P. 183.
- Rasmi Y., Shokati A., Hassan A., Gholizadeh-Ghaleh Aziz S., Bastani S., Jalali L., Moradi F., Alipour S. // IBRO Neurosci. Rep. 2023. V. 14. P. 28–37.
- Wyart C., Del Bene F. // Rev. Neurosci. 2011. V. 22. № 1. P. 121–130.
- Key B., Devine C.A. // Methods Cell Sci. 2003. V. 25. № 1–2. P. 1–6.
- Jung Y., Goldman D. // Genes Brain Behav. 2018. V. 17. № 3. P. e12444.
- Wang X., Feng J., Xue Y., Guan Z., Zhang D., Liu Z., Gong Z., Wang Q., Huang J., Tang C., Zou T., Yin P. // Nature. 2017. V. 542. № 7640. P. 260.
- Brzezicha B., Schmidt M., Makalowska I., Jarmolowski A., Pienkowska J., Szweykowska-Kulinska S. // Nucl. Acids Res. 2006. V. 34. № 20. P. 6034–6043.
- Fu L., Guerrero C.R., Zhong N., Amato N.J., Liu Y., Liu S., Cai Q., Ji D., Jin S.G., Niedernhofer L.J., Pfeifer G.P., Xu G.L., Wang Y. // J. Am. Chem. Soc. 2014. V. 136. № 33. P. 11582–11585.
- Cohn W.E. // J. Biol. Chem. 1960. V. 235. P. 1488–1498.
- Ge J., Yu Y. // Trends Biochem. Sci. 2013. V. 38. No. 4. P. 210–218.
- Chen J., Patton J.R. // RNA. 1999. V. 5. № 3. P. 409–419.
- Maden B.E. // Prog. Nucl. Acid Res. Mol. Biol. 1990. V. 39. P. 241–303.
- Carlile T.M., Rojas-Duran M.F., Zinshteyn B., Shin H., Bartoli K.M., Gilbert W.V. // Nature. 2014. V. 515. No. 7525. P. 143–146.
- Kierzek E., Malgowska M., Lisowiec J., Turner D.H., Gdaniec S., Kierzek R. // Nucl. Acids Res. 2014. V. 42. № 5. P. 3492–3501.
- Landínez-Macías M., Urwyler O. // Front Mol Neurosci. 2021. V. 14. P. 755686.
- Wei L., Lai E.C. // Front Genet. 2022. V. 13. P. 848626.
- Mitschka S., Mayr C. // Nat. Rev. Mol. Cell Biol. 2022. V. 23. № 12. P. 779–796.
- Lianoglou S., Garg V., Yang J.L., Leslie C.S., Mayr C. // Genes Dev. 2013. V. 27. № 21. P. 2380–2396.
- Roundtree I.A., Evans M.E., Pan T., He C. // Cell. 2017. V. 169. № 7. P. 1187–1200.
- Haussmann I.U., Bodi Z., Sanchez-Moran E., Mongan N.P., Archer N., Fray R.G., Soller M. // Nature. 2016. V. 540. № 7632. P. 301–304.
- Liu N., Dai Q., Zheng G., He C., Parisien M., Pan T. // Nature. 2015. V. 518. № 7540. P. 560–564.
- Salditt-Georgieff M., Jelinek W., Darnell J.E., Furuichi Y., Morgan M., Shatkin A. // Cell. 1976. V. 7. № 2. P. 227–237.
- El Yacoubi B., Bailly M., de Crécy-Lagard V. // Ann. Rev. Genet. 2012. V. 46. P. 69–95.
- Li X., Xiong X., Yi C. // Nat. Methods. 2016. V. 14. № 1. P. 23–31.
- Dominissini D., Moshitch-Moshkovitz S., Schwartz S., Salmon-Divon M., Ungar L., Osenberg S., Cesarkas K., Jacob-Hirsch J., Amariglio N., Kupiec M., Sorek R., Rechavi G. // Nature. 2012. V. 485. № 7397. P. 201–206.
- Basu R., Zhang L.-F. // Genesis. 2011. V. 49. № 11. P. 821–834.
- Roignant J.-Y., Soller M. // Trends Genet. 2017. V. 33. № 6. P. 380–390.
- Huber S.M., van Delft P., Mendil L., Bachman M., Smollett., Werner F., Miska E.A., Balasubramanian S. // Chembiochem. 2015. V. 16. № 5. P. 752–755.
- Zhao Z., Qing Y., Dong L., Han l., Wu D., Li Y., Li W., Xue J., Zhou K., Sun M., Tan B., Chen Z., Shen C., Gao L., Small A., Wang K., Leung K., Zhang Z., Qin X., Deng X., Chen J. // Cell. 2023. V. 186. № 15. P. 3208–3226.e27.
- Katze J.R., Basile B., McCloskey J.A. // Science. 1982. V. 216. № 4541. P. 55–56.
- Farkas W.R., Jacobson K.B., Katze J.R. // Biochim. Biophys. Acta. 1984. V. 781. № 1–2. P. 64–75.
- Rakovich T., Boland C., Bernstein I., Chikwana V.M., Iwata-Reuyl D., Kelly V.P. // J. Biol. Chem. 2011. V. 286. № 22. P. 19354–19363.
- Varghese S., Cotter M., Chevot F., Fergus C., Cunningham C., Mils K.H., Connon S.J., Southern J.M., Kelly V.P. // Nucl. Acids Res. 2017. V. 45. № 4. P. 2029–2039.
- Salzman J., Gawad C., Wang P.L., Lacayo N., Brown P.O. // PLoS One. 2012. V. 7. № 2. P. e30733.
- Ashwal-Fluss R., Meyer M., Pamudurti N.R., Ivanov A., Bartok O., Hanan M., Evantal., Memczak S., Rajewsky N., Kadener S. // Mol. Cell. 2014. V. 56. No. 1. P. 55–66.
- You X., Vlatkovic I., Babic A., Will T., Epstein I., Tushey G., Akbalik G., Wang M., Glock C., Quedenau C., Wang X., Hou J., Liu H., Sun W., Sambandan S., Chen T., Schuman E.M., Chen W. // Nat. Neurosci. 2015. V. 18. № 4. P. 603–610.
- Memczak S., Jens M., Elefsinioti A., Torti F., Krueger J., Rybak A., Maier L., Mackowiak S.D., Gregersen L.H., Munschauer M., Loewer A., Ziebold U., Landthaler M., Kocks C., Noble F.L., Rajewsky N. // Nature. 2013. V. 495. № 7441. P. 333–338.
- Hansen T.B., Jensen T.I., Clausen B.H., Bramsen J.B., Finsen B., Damgaard C.K., Kjems J. // Nature. 2013. V. 495. № 7441. P. 384–388.
- Garner C.C., Tucker R.P., Matus A. // Nature. 1988. V. 336. № 6200. P. 674–677.
- Knowles R.B., Sabry J.H., Martone M.E., Deerinck T.J., Ellisman M.H., Bassell G.J., Kosik K.S. // J. Neurosci. 1996. V. 16. № 24. P. 7812–7820.
- Klann E., Dever T.E. // Nat. Rev. Neurosci. 2004. V. 5. № 12. P. 931–942.
- Grossman A.W., Aldridge G.M., Weiler I.J., Greenough W.T. // J. Neurosci. 2006. V. 26. № 27. P. 7151–7155.
- Lin S., Liu Q., Lelyveld V.S., Choe J., Szostak J.W., Gregory R.I. // Mol. Cell. 2018. V. 71. № 2. P. 244–255.e5.
- Campeanu I.J., Jiang Y., Liu L., Pilecki M., Najor A., Cobani E., Manning M., Zhang X.M., Yang Z.Q. // Sci. Rep. 2021. V. 11. № 1. P. 14784.
- Deng Y., Zhou Z., Ji W., Lin S., Wang M. // Stem Cell Res Ther. 2020. V. 11. № 1. P. 306.
- Rehfeld F., Rohde A.M., Nguyen D.T.T., Wulczyn F.G. // Cell Tissue Res. 2015. V. 359. № 1. P. 145–160.
- Nishino J., Kim I., Chada K., Morrison S.J. // Cell. 2008. V. 135. № 2. P. 227–239.
- Jiang J., Wang C., Qi R., Fu H., Ma Q. // iScience. 2020. V. 23. № 11. P. 101769.
- Gheibihayat S.M., Cabezas R., Nikiforov N.G., Jamialahmadi T., Johnston T.P., Sahebkar A. // Molecules. 2021. V. 26. № 13. P. 3943.
- Lehmann S.M., Krüger C., Park B., Derkow K., Rosenberger K., Baumgart J., Trimbuch T., Eom G., Hinz M., Kaul D., Habbel P., Kälin R., Franzoni E., Rybak A., Nguyen D., Veh R., Ninnemann O., Peters O., Nitsch R., Heppner F.L., Golenbock D., Schott E., Ploegh H.L., Wulczyn F.G., Lehnardt S. // Nat. Neurosci. 2012. V. 15. № 6. P. 827–835.
- Gao G., Zhao S., Xia X., Li C., Li C., Ji C., Sheng S., Tang Y., Zhu J., Wang Y., Huang Y., Zheng J. // Front. Cell Neurosci. 2019. V. 13. P. 264.
- Kaur S., Saldana A.J., Elkahloun A.G., Petersen J.D., Arakelyan A., Singh S.P., Jenkins L.M., Kuo B., Reginauld B., Jordan D.J., Tran A.D., Wu W., Zimmerberg J., Margolis L., Roberts D.D. // J. Cell Commun. Signal. 2022. V. 16. № 3. P. 397–419.
- Peters T., Ausmeier K., Rüther U. // Mamm Genome. 1999. V. 10. № 10. P. 983–986.
- Anselme I., Laclef C., Lanaud M., Rüther U., Schneider-Maunoury S. // Dev. Biol. 2007. V. 304. № 1. P. 208–220.
- Shen L., Thompson P.M., Potkin S.G., Bertram L., Farrer L.A., Foroud T.M., Green R.C., Hu X., Huentelman M.J., Kim S., Kauwe J.S.K., Li Q., Liu E., Moore M.J.H., Munsie L., Nho K., Ramanan V.K., Risacher S.R., Stone D.J., Swaminathan S., Toga A.W., Weiner M.W., Saykin A.J. // Brain Imag. Behav. 2014. V. 8. № 2. P. 183–207.
- Samaan Z, Anand S., Zhang X., Desai D., Rivera M., Pare M., Thabane L., Xie C., Gerstein H., Engert J.C., Craig I., Cohen-Woods S., Mohan V., Diaz R.,Wang X., Lui L., Corre T., Preisig M., Kutalik Z., Bergman S., Vollenweider P., Waeber G.,Yusuf S., Meyre D. // Mol. Psychiatry. 2013. V. 18. № 12. P. 1281–1286.
- Hess M.E., Hess S., Meyer K.D., Verhagen L.A.W., Koch L., Brönneke H.S., Dietrich M.O., Jordan S.D., Saletore Y., Elemento O., Belgardt B.F., Franz T., Horvath T.L., Rüther U., Jaffrey S.R., Kloppenburg P., Brüning J.S. // Nat. Neurosci. 2013. V. 16. № 8. P. 1042–1048.
- Hussain S., Sajini A.A., Blanco S., Dietmann S., Lombard P., Sugimoto S., Paramor M., Gleeson J.G., Odom D.T., Ule J., Frye M. // Cell Rep. 2013. V. 4. № 2. P. 255–261.
- Martinez F.J., Lee J.H., Lee J.E., Blanco S., Nickerson N., Gabriel S., Frye M., Al-Gazali L., Gleeson J.G. // J. Med. Genet. 2012. V. 49. № 6. P. 380–385.
- Khavari B., Cairns M.J. // Cells. 2020. V. 9. № 8. P. 1837.
- Lim M., Carollo A., Neoh M.J.Y., Esposito G. // Int. J. Mol. Sci. 2022. V. 24. № 1. P. 436.
- Wright C., Gupta C.N., Chen J., Patel V., Calhnoun V.D., Ehrlich S., Wang L., Bustillo J.R., Perrone-Bizzozero. N.I., Turner J.A. // Transl. Psychiatry. 2016. V. 6. № 2. P. e724.
- Yu J., Zhang Y., Ma H., Zeng R., Liu R., Wang P., Jin X., Zhao P. // Mol. Brain. 2020. V. 13. № 1. P. 11.
- Li W. Li X., MA X., Xiao W., Zhang J. // BMC Genomics. 2022. V. 23. № 1. P. 105.
- Rai K., Chidester S., Zavala С.V., Manos E.J, James S.R., Karpf A.R., Jones D.A., Cairns B.J. // Genes Dev. 2007. V. 21. № 3. P. 261–266.
- Shamay-Ramot A., Khermesh K., Porath H.T., Barak M., Pinto Y., Wachtel C., Zilberberg A., Lerer-Goldshtein T., Efroni S., Levanon E.Y., Appelbaum L. // PLoS Genet. 2015. V. 11. № 12. P. e1005702.
- Chi L., Delgado-Olguín P. // Gene Expr. Patterns. 2013. V. 13. № 8. P. 319–327.
- Paul M.S., Bass B.L. // EMBO J. 1998. V. 17. № 4. P. 1120–1127.
- Lence T., Akhtar J., Bayer M., Schmid K., Spindler L., Ho C.H., Kreim N., Andrade-Navarro M.A., Poeck B., Helm M., Roignant J.Y. // Nature. 2016. Vol. 540. No. 7632. P. 242–247.
- Abbasi-Moheb L., Mertel S., Gonsior M., Nouri-Vahid L., Kahriz K., Cirak S., Wieczorek D., Motazacker M.M., Esmaeeli-Nieh S., Cremer K., Weißmann R., Tzschach A., Garshasbi M., Abedini S.S., Najmabadi H., Ropers H.H., Sigrist S.J., Kuss A.W. // Amer. J. Hum. Gen. 2012. V. 90. № 5. P. 847–855.
- Lemmens R., Moore M.J., Al-Chalabi A., Brown Jr. R.H., Robberecht W. // Trends Neurosci. 2010. V. 33. № 5. P. 249–258.
- Bednářová A., Hanna M., Durham I., Van Cleave T., England A., Chaudhuri A., Krishnan N. // Front. Mol. Neurosci. 2017. V. 10. P. 135.
- Najmabadi H., Hu H., Garshasbi M., Zemojtel T., Abedini S.S., Chen W., Hosseini M., Behjati F., Haas S., Jamali P., Zecha A., Mohseni M., Püttmann L., Vahid L.N., Jensen C., Moheb L.A., Bienek M., Larti F., Mueller I., Weissmann R., Darvish H., Wrogemann K., Hadavi V., Lipkowitz B., Esmaeeli-Nieh S., Wieczorek D., Kariminejad R., Firouzabadi S.G., Cohen M., Fattahi Z., Rost I., Mojahedi F., Hertzberg C., Dehghan A., Rajab A., Banavandi M.J.S., Hoffer J., Falah M., Musante L., Kalscheuer V., Ullmann R., Kuss A.W., Tzschach A., Kahrizi K., Ropers H.H. // Nature. 2011. V. 478. № 7367. P. 57–63.
- Davarniya B., Hu H., Kahrizi K., Musante L., Fattahi Z., Hosseini M., Maqsoud F., Farajollahi R., Wienker T.F., Ropers H.H. Najmabadi H. // PLoS One. 2015. V. 10. № 8. P. e0129631.
- Jensen L.R., Garrett L., Hölter S.M., Rathkolb B., Rácz I., Adler T., Prehn C., Hans W., Rozman J., Becker L., Aguilar-Piment J.A., Puk O., Moreth K., Dopatka M., Walther D.J., Halbach V.B.U., Rath M., Delatycki M., Bert B., Fink H., Blümlein K., Ralser M., Dijck A.V., Kooy F., Stark Z., Müller S., Scherthan H., Gecz J., Wurst W., Wolf E., Zimmer A., Klingenspor M., Graw J., Klopstock T., Busch D., Adamski J., Fuchs H., Gailus-Durner V., Hrabě de Angelis M., Halbach O.B.U., Ropers H.H., Kuss A.W. // Biochim. Biophys. Acta Mol. Basis Dis. 2019. V. 1865. № 9. P. 2083–2093.
- Blanco S., Frye M. // Curr. Opin. Cell Biol. 2014. V. 31. P. 1–7.
- Hideyama T., Yamashita T., Aizawa H., Tsuji S., Kakita A., Takahashi H., Kwak S. // Neurobiol. Dis. 2012. V. 45. № 3. P. 1121–1128.
- Sasaki S., Yamashita T., Shin K. // Neurosci. Lett. 2015. V. 598. P. 79–84.
- Haggarty S.J., Tsai L.H. // Neurobiol. Learn. Mem. 2011. V. 96. № 1. P. 41–52.
- Haberland M., Montgomery R.L., Olson E.N. // Nat. Rev. Genet. 2009. V. 10. № 1. P. 32–42.
- Amort T., Lusser A. // Methods Mol. Biol. 2017. V. 1562. P. 107–121.
- Johnson Z., Xu X., Pacholec C., Xie H. // NAR Genom. Bioinform. 2022. V. 4. № 2. P. lqac045.
- Laver J.D., Li X., Ray D., Cook K.B., Hahn N.A., Nabeel-Shah S., Kekis M., Luo H., Marsolais A.J., Fung K.Y., Hughes T.R., Westwood J.T., Sidhu S.S., Morris Q., Lipshitz H.D., Smibert S.A. // Genome Biol. 2015. V. 16. № 1. P. 94.
- Loman N.J., Watson M. // Nat. Methods. 2015. V. 12. № 4. P. 303–304.
- Smith A.M., Jain M., Mulroney L., Garalde D.R., Akeson M. // PLoS One. 2019. V. 14. № 5. P. e0216709.
- Sun W.J., Li J.H., Liu S., Wu J., Zhou H., Qu L.H., Yang J.H. // Nucl. Acids Res. 2016. V. 44. № D1. P. D259–D265.
- Jiang J., Zhang Y., Wang J., Qin Y., Zhao C., He K., Wang C., Liu Y., Feng H., Cai H., He S., Li R., Galstyan D.S., Yang L., Lim L.W., de Abreu M.S., Kalueff A.V. // J. Neurochem. 2025. V. 169. № 1. P. 16311.
- Tsybko A.S., Ilchibaeva T.V., Popova N.K. // Rev. Neurosci. 2017. V. 28. № 3. P. 219–233.
- Popova N.K., Ilchibaeva T.V., Naumenko V.S. // Biochemistry (Mosc). 2017. V. 82. № 3. P. 308–317.
- Popova N.K., Kulikov A.V., Naumenko V.S. // Neurosci. Biobehav. Rev. 2020. V. 119. P. 396–405.
- Kulikov A.V., Gainetdinov R.R., Ponimaskin E., Kalueff A.V., Naumenko V.S., Popova N.K. // Expert Opin. Ther. Targets. 2018. V. 22. № 4. P. 319–330.
- Popova N.K., Ilchibaeva T.V., Antonov E.V., Pershina A.V., Bazovkina D.V., Naumenko V.S. // Alcohol. 2020. V. 87. P. 1–15.
- Ilchibaeva T.V., Tsybko A.S., Kozhemyakina R.V., Popova N.K., Naumenko V.S. // Eur. J. Neurosci. 2016. V. 44. № 7. P. 2467–2473.
- Kondaurova E.M., Belokopytova I.I., Kulikova E.A., Khotskin N.V., Ilchibaeva T.V., Tsybko A.S., Popova N.K., Naumenko V.S. // Behav. Brain Res. 2023. V. 438. P. 114168.
Дополнительные файлы
